Źródło zdrowia – witamina D

Przez długi czas medycyna lekceważyła witaminę D, przypisując jej jedynie właściwości regulujące rozwój kośćca u dzieci. Obecny stan wiedzy wskazuje na to, że jej funkcje są znacznie bardziej rozległe niż przypuszczano. Większość komórek w ludzkim organizmie wyposażona jest w receptor tej witaminy, dzięki czemu ma działanie ogólnoustrojowe.

Informacje ogólne o witaminie D

Formą witaminy D umieszczaną w suplementach diety jest cholekalcyferol. Cholekalcyferol jest organicznym związkiem chemicznym o budowie steroidowej. Jego synteza zachodzi na skórze pod wpływem działania promieni UV-B na pochodną cholesterolu – 7-dehydrocholesterol. W wątrobie cholekalcyferol przekształcany jest do postaci kalcydiolu (25-OH-D3), formy którą najczęściej badamy w krwi. Następnie kalcydiol przekształcany jest w nerkach w kalcytriol (1,25-OH-D3), czyli aktywną formę. Tę bada się znacznie rzadziej. Witamina D jest witaminą rozpuszczalną w tłuszczach. Należy wspomnieć, że pełni ona również funkcję hormonalną.

Niedobory witaminy D

Głównym źródłem witaminy D jest synteza zachodząca na skórze. Wpływ na to ma ekspozycja na promienie słoneczne, które docierają do naszej skóry w godzinach południowych. Niestety w tym czasie najczęściej przebywamy w pracy lub szkole, w zamkniętych pomieszczeniach, gdzie nie mamy bezpośredniego kontaktu z promieniami słonecznymi. Często nawet gdy mamy okazję korzystać ze słońca w odpowiednich godzinach większość powierzchni skóry mamy zakrytą ubraniami.

Wymienione czynniki zdecydowanie nie sprzyjają utrzymaniu odpowiedniego poziomu witaminy D. Kwestia ta tym bardziej komplikuje się w okresie jesienno-zimowym, gdy nie mamy nawet możliwości ekspozycji skóry na działanie słońca, przez niską temperaturę. Niestety powoduje to, że niedobory rozpowszechnione są na całym świecie^{1, 2, 3}.

Wpływ witaminy D na układ kostny

Odpowiedni poziom witaminy D zapewnia wydajne przyswajanie oraz wykorzystywanie wapnia i fosforu. Wykazuje też działanie stabilizujące poziom wapnia we krwi. Mechanizm działania na to wpływający jest związany z aktywnością przytarczyc. Za zwiększone uwalnianie wapnia z rezerw, głównie z kości odpowiada parathormon wytwarzany właśnie przez przytarczyce. Witamina D znacząco wpływa na obniżenie poziomu tego hormonu w obiegu⁴.

Receptory witaminy D są obecne w osteoblastach – komórkach kościotwórczych. Aktywacja tych receptorów przez naszą witaminę może wzmagać rozrost i mnożenie się komórek^{5, 6}.

Badania pokazują, że poziom witaminy D powiązany jest z częstością występowania złamań kości⁷. Można zatem wyciągnąć wniosek, że suplementacja tej witaminy może potencjalnie zwiększyć wytrzymałość naszych kości. Jednak nie tylko wytrzymałość ma tu swoją rolę, bowiem witamina D zmniejsza również częstość upadków u osób starszych^{8, 9}, co automatycznie przekłada się na mniejszą ilość złamań.

Witamina D wraz z wapniem ma również wpływ na wzrost i prawidłowy rozwój układu kostnego dzieci. Niedobór tej witaminy natomiast może prowadzić do krzywicy¹⁰.

Wpływ witaminy D na układ krążenia

Osoby z niedoborem witaminy D wykazują większą tendencję do zachorowań na choroby sercowo-naczyniowe, niż osoby z prawidłowym poziomem tej witaminy^{11, 12}.

Witamina D może obniżać ciśnienie u osób które mają je za wysokie¹³. Aktywowanie receptorów VDR przez naszą witaminę skutkuje zmniejszeniem ekspresji genu odpowiedzialnego za produkcję reniny¹⁴, która podnosi nam ciśnienie krwi. Warto też zauważyć, że ciśnienie nie jest obniżane u osób z prawidłowymi wynikami¹⁵.

Wpływ Witaminy D na układ nerwowy

Niedobór witaminy D może być przyczyną występowania objawów depresji¹⁶. Warto zatem rozważyć włączenie suplementu witaminy D gdy odczuwamy, że nasze samopoczucie się pogorszyło lub mamy mało energii i chęci do działania¹⁷.

Podejrzewa się także, że niedobór witaminy D może skutkować gorszą jakością snu¹⁸.

Witamina D wykazuje zdolność do modulowania kanałów wapniowych w neuronach. Może także kontrolować śmierć komórek przez ekscytotoksyczność. Można zatem stwierdzić, że witamina D pełni funkcję ochronną dla naszego układu nerwowego¹⁹.

Niskie poziomy witaminy D skorelowane są z większą częstością występowania poważnych chorób układu nerwowego, jak choroba Alzheimera²⁰, Parkinsona²¹ czy stwardnienie rozsiane²².

Wpływ witaminy D na poziom testosteronu i gospodarkę hormonalną

Wykazano, że podniesienie poziomu witaminy D skutkuje zwiększeniem puli testosteronu^{23, 24} oraz obniżeniem poziomu SHBG u mężczyzn. Działanie to stwierdzono nawet pomimo niekorzystnych czynników, jak palenie papierosów, picie alkoholu, czy nadmierna masa ciała. Suplementacja może mieć również wpływ na zmniejszenie spadku androgenów wynikającego ze starzenia się organizmu²⁵.

Warto rozważyć suplementację witaminą D u osób, które narzekają na niski poziom testosteronu całkowitego lub wolnego, oraz na wysoki poziom globuliny wiążącej hormony płciowe.

Wpływ witaminy D na wrażliwość insulinową

Wykazano, że poziom witaminy D we krwi jest odwrotnie skorelowany z poziomem wrażliwości insulinowej²⁶. Wysokie poziomy tej witaminy mogą również obniżać poziom insuliny na czczo^{17, 27}. Stwierdzono także wpływ na zmniejszenie prawdopodobieństwa występowania cukrzycy typu 2^28.

Wpływ witaminy D na układ odpornościowy

Suplementacja witaminy D ma udowodniony wpływ na zmniejszenie czasu trwania przeziębienia czy grypy²⁹. Warto zatem po nią sięgnąć, szczególnie gdy dopadnie nas choroba.

Niskie poziomy witaminy D skorelowane są z większym prawdopodobieństwem występowania różnych chorób autoimmunologicznych, jak stwardnienie rozsiane²². Większe jest również ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory, np. na nowotwór piersi^{30, 31}, okrężnicy^{32, 33}, prostaty³², czy jajników³².

Atopowe zapalenie skóry również wiązane jest z niskimi poziomami witaminy D. Suplementacja tą witaminą może potencjalnie zmniejszać objawy choroby³⁴. Również w przypadku astmy suplementacja pomaga zmniejszyć ilość ataków u chorych dzieci²⁹.

Dodatek witaminy K2

Witamina K2, czyli menachinon nie tylko wykazuje działanie synergistyczne z witaminą D, ale też ma zdolność do niwelowania potencjalnych negatywnych efektów podawania większych ilości cholekalcyferolu.

Zwiększony wychwyt wapnia podczas suplementacji w pewnych przypadkach może prowadzić do jego odkładania nie tam gdzie byśmy chcieli. Z pomocą tutaj przychodzi witamina K2.

Funkcja tej witaminy w regulowaniu gospodarki wapniowej polega na aktywowaniu hormonu – osteokalcyny. Osteokalcyna, mówiąc potocznie, sprawia że wapń jest transportowany tam gdzie powinien, czyli do tkanki kostnej i zębów. Zaobserwowano, że zwiększone poziomy osteokalcyny skorelowane są z większą gęstością mineralną kości³⁵. Prawidłowy poziom tej witaminy zapobiega stwardnieniom i zwapnieniom naczyń krwionośnych oraz odkładaniu się blaszek miażdżycowych.

Synergię stwierdza się również w działaniu neuroprotekcyjnym, przez ochronę naszych komórek nerwowych przed śmiercią wywołaną działaniem glutaminianu oraz zmniejszając stres oksydacyjny wywołany niedoborem glutationu³⁶.

Także poziom testosteronu bardziej skorzysta z połączenia witamin D i K³⁷. Osteokalcyna ma zdolność oddziaływania na komórki Leydiga w jądrach stymulując je do produkcji testosteronu³⁸.

Osteokalcyna powoduje również większy wyrzut adiponektyny³⁹ przez komórki tłuszczowe. Adiponektyna natomiast wykazuje działanie poprawiające wrażliwość tkanek na insulinę⁴⁰, co potęguje efekt wywoływany przez witaminę D. Dodatkowym plusem adiponektyny jest działanie przeciwzapalne⁴¹.

Czy warto suplementować witaminę D3?

Odpowiedź powinna być prosta. Oczywiście warto, szczególnie gdy mamy niedobór potwierdzony badaniami laboratoryjnymi. Uregulowanie poziomu witaminy D w ustroju pozwoli nam poprawić zdrowie praktycznie na każdej płaszczyźnie, zmniejszając jednocześnie śmiertelność i zachorowalność na wiele nieprzyjemnych chorób.

¹ http://www.jarcp.com/703-the-global-epidemiology-of-vitamin-d-status.html

² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19700896

³ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3984788/

⁴ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23151536

⁵ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15320744

⁶ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11693961

⁷ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19307517

⁸ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19797342

⁹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17302660

¹⁰ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3313732/

¹¹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18574092

¹² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20031348

¹³ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17586404

¹⁴ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12122115

¹⁵ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19587609

¹⁶ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22372707

¹⁷ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26609167

¹⁸ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22583560

¹⁹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11150325

²⁰ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23042216

²¹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18852350

²² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20494325

²³ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21154195

²⁴ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20050857

²⁵ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18351428

²⁶ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19106328

²⁷ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21273498

²⁸ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21697301

²⁹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20219962

³⁰ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19470790

³¹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17368188

³² https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16380576

³³ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17296473

³⁴ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22395583

³⁵ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10227010

³⁶ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12843286

³⁷ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21914161

³⁸ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3850748/

³⁹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2013746/

⁴⁰ http://www.nature.com/nm/journal/v7/n8/full/nm0801_941.html

⁴¹ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16613757